Vrouwenmars, Groningen-Grijpskerk

Vanmorgen namen we de trein op hetzelfde tijdstip als gisteren. Dat betekende wel dat we net iets te laat in Groningen zouden zijn, maar er ging niet eerder een trein, dus we hadden geen andere optie. Er zaten meer wandelaars in deze trein dus we waren niet de enige twee die iets later waren.

Toen we, in de regen, aankwamen bij het voormalige Huis van Bewaring, had Rixt al gesproken en was René Paas, Comissaris van de Koning in Groningen aan het woord. Wij melden ons al fluisterend nog aan en we kwamen deze keer in de eerste startgroep terecht. Toen alles weer geregeld was, was René Paas zo ongeveer klaar met zijn rede. Vandaag vertelde Hilde Sennema over haar oud-tante Riek Sennema en daarna konden de namen weer voorgelezen worden. Voor de laatste keer luisterden we naar de 116 (of eigenlijk 115, van een vrouw is de naam nooit achterhaald) namen.

Ondertussen was het droog geworden, zodat Hilly en ik besloten om verder geen regenkleding aan te doen. De weersvoorspelling gaf wat tegenstrijdige berichten af en we besloten om uit te gaan van de positiefste, dat we het verder droog zouden houden. 

Vanaf het voormalige Huis van Bewaring ging het richting het centrum van de stad, maar voor we daar waren kwamen we langs het Joods Monument, een prachtige beeldengroep en zeer passend bij deze drie dagen, hoewel de 116 vrouwen in wiens voetsporen wij lopen politieke gevangenen waren.

Vandaag liepen we ook weer 5 kilometer als groep voor we op ons eigen tempo en op onze eigen manier verder mochten. Helaas liepen er vandaag in onze groep wandelaars vooraan die, hoogstwaarschijnlijk onbewust, het tempo opvoerden, waardoor niet iedereen het tempo kon bijhouden. Ondanks meerdere pogingen om het tempo te temperen viel de groep toch langzaam uiteen. 

Na zo'n 5 kilometer kwamen we bij Baxbier, nog een beetje te vroeg voor een biertje, maar gelukkig stonden de koffie en de thee al klaar voor ons. Nadat de grootste meute was voorzien van een bakkie, keerde de rust een beetje terug en kon het koor dat al op ons stond te wachten hun optreden verzorgen. Ze zouden twee liederen zingen die zij vonden passen bij de Vrouwenmars.

Toen we weer buiten waren, stonden er op straat twee jonge dames die een gedicht declameerden, in canon, de een als een echo van de ander. Prachtig deden ze dat. Helaas heb ik daar geen opnamen van en ik weet ook niet welk gedicht het was, al ga ik nog wel proberen om dat te achterhalen.

Via een woonwijk en een park verlieten we Groningen om op de Friesestraatweg uit te komen. Hier liepen we het lange tijd over het fietspad naast de doorgaande weg. Toch vlogen de kilometers onder onze voeten door, want Hilly en ik raakten in gesprek met een nabestaande, de peettante van deze vrouw was een van de vrouwen die de Vrouwenmars had gelopen. Zij liep ook alle drie de dagen met het nummer van van haar peettante, nummer 108. We raakten in gesprek over wat zij wist, weinig, over hoe jammer haar moeder het vond dat zij deze tocht niet meer kon lopen en over de archieven van Kamp Westerbork en het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen waar zij samen met haar moeder op zoek wilde gaan naar informatie over haar peettante.  

We waren zo druk in gesprek dat we al halverwege het viaduct bij Nieuwklap waren toen we erachter kwamen dat we 't Hooihuis, een overnachtingsplek van de vrouwen hadden gemist. Overigens is 't Hooihuis niet alleen noemenswaardig vanwege de overnachting van de vrouwen daar. Nu hadden we niet het idee om dan maar weer terug te gaan, maar we vonden het wel jammer.

We bereikten Aduard en daar trof onze medewandelaarster haar vriend, die op de fiets een route in de omgeving aflegde, met de zekerheid dat hij haar zou treffen. Wij kunnen bevestigen dat dat is gelukt. In Aduard waren ook nog een aantal bezienswaardigheden, sommige gelieerd aan de Vrouwenmars, andere niet en niet onbelangrijk, in Multifunctioneel Centrum De Meeden was er een rust voor ons. Er was een tentoonstelling ingericht, maar eerst gingen we voor een zitplaats en een kop soep. We konden kiezen uit mosterdsoep of tomatensoep, het werd mosterdsoep en man wat was die soep lekker....

Nadat we de soep op hadden, wilden we de tentoonstelling bekijken, maar het was daar op dat moment zo druk, dat we het bij een toiletbezoek hielden en besloten om vervolgens onze weg maar weer te vervolgen. Vanuit het MFC was het twee keer struikelen naar een fietspad langs het Van Starkenborgkanaal en dat fietspad en dat kanaal bleven we kilometers lang volgen tot we in Noordhorn kwamen bij de Riek Sennemabrug, ja deze brug is genoemd naar verzetsvrouw en 'deelnemer' aan de Vrouwenmars Riek Sennema. Het is een zogenaamde tafelbrug die verticaal op en neer beweegt.

Aan de overkant van de brug besloten we om even op een bankje te gaan zitten. Er was zoveel te zien rondom deze brug, dat we even de tijd namen om dat te bekijken. En OK, ook het been van Hilly wilde even rust. Toen wij opstonden om weer verder te gaan, kwamen we twee mede-wandelaarsters aan die zo blij waren dat wij opstonden, ze hadden al ver voordat ze brug overstaken afgesproken dat als het bankje vrij zou zijn, zij daar zouden gaan zitten. Nou, dat lukte dus.

We liepen verder door Noordhorn, waar bij bijna elke woning de vlag uithing. Wij gingen er vanuit dat dat was om de bevrijding van Noordhorn te vieren, maar dat bleek niet waar te zijn. Net voor we Noordhorn verlieten, was er een drukte van belang bij een woning. Er stonden mensen langs de weg appels uit te delen, onder een overkapping stonden stoelen en tafels om even te zitten en op mijn vraag of ik gebruik mocht maken van het toilet werd ook bevestigend geantwoord.

Terwijl ik naar het toilet ging, vroeg Hilly waarom dit alles zo geregeld was. Het bleek dat de buurtvereniging had geregeld dat er appels werden uitgedeeld, dat speciaal voor ons de vlaggen waren uitgehangen en dat de bewoners van dit huis, omdat zij die overkapping hadden, waren gevraagd om hun tuin ter beschikking te stellen. Fantastisch toch dat dat voor ons geregeld was.

Vanuit Noordhorn gingen we op pad naar Niezijl. Ook nu weer simpelweg rechtdoor langs de Rijksstraatweg. Tja, deze tocht is nu eenmaal niet uitgezet om langs mooie plekken te lopen, het was in 1945 ook een kwestie van de kortste route naar het volgende punt.

Ook na Niezijl ging het verder langs de Rijksstraatweg. Ik kon mij nog herinneren dat we in 2022 hier de wind pal tegen hadden en hoewel het nu wel wat waaide, was het niet te vergelijken met de omstandigheden toen. Toch waren we blij dat we de Rijksstraatweg achter ons mochten laten en dat we Grijpskerk, het eindpunt van vandaag bereikten.

Ook in Grijpskerk hingen de vlaggen voor ons uit. In de Dorpskerk werden we groots ontvangen met muziek en oranjebitter, ook waren er enkele voorwerpen en foto's tentoongesteld. We raakten in gesprek met twee echtparen die even verderop in de straat woonden en na een eerste oranjebitter kregen we ook nog een tweede in de hand gedrukt. Het werd steeds drukker in de kerk, het bleek dat net het laatste beeld uit de serie van vijf was onthuld en de mensen die daarbij aanwezig waren geweest, kwamen weer terug in de kerk. een van die mensen was de vrouw waarmee we vrijdag op de terugweg in de bus hadden gezeten. Ze herkende ons direct en ze wist ons te vertellen dat we behoorlijk bruin geworden waren de afgelopen dagen. 

Hoewel de finish in MFC De Nieuwe Wierde via een binnendoorpaadje slechts enkele tientallen meters van de kerk was verwijderd, maakten we toch nog even een ommetje. We wilden natuurlijk het laatste beeld nog zien, zeker omdat we na het tweede beeld ook het vierde beeld, aan de zijkant van het Huis van Bewaring in Groningen, ook hadden gemist. Van dat ommetje hadden we absoluut geen spijt, wat een prachtig beeld. Voor dit beeld heeft Fien Steinebach model gestaan, haar overgrootmoeder Nonny van Doorn-van de Bosch, liep mee met de Vrouwenmars.

In het MFC kregen we een buff met daarop de route van de Vrouwenmars, een prachtig aandenken aan deze bijzondere dagen. Om de inwendige mens te verzorgen waren er Zweedse balletjes en koffie of thee. We genoten van de het aangebodene en van de mensen die we hier (weer) troffen. Na verloop van tijd gingen we richting station om eerst naar Groningen en daarna naar Beilen te reizen.

In de trein van Grijpskerk naar Groningen was het behoorlijk druk. Ik kwam terecht op een plekje in een vierzit aan de linkerkant en Hilly zat schuin tegenover mij in een vierzit aan de rechterkant. De mevrouw tegenover mij keek mij aan en ik dacht, ze komt me bekend voor, maar ja, dat gebeurt wel vaker zonder dat je weet waarom en vooral ook zonder dat je die persoon ook echt al eens eerder hebt gezien.

Deze mevrouw herkende ons natuurlijk wel als wandelaars en ze vroeg waar we gewandeld hadden. Ik vertelde dat we de Vrouwenmars hadden gelopen en ze wist direct te vertellen dat dit eerder al eens was georganiseerd door de Tocht om de Noord. wat bleek, zij was bij de eerste editie in 2021 een van de verhaalvertellers. Toen ze dat zei, ging er bij mij direct een luikje open. Ik zei: "U had toen een stuk tekst over het stelen van dekens van elkaar!" Stomverbaasd keek deze mevrouw mij aan, ik had gelijk. Zij was dat stukje alweer vergeten, zoveel verhalen en uitvoeringen daarna gedaan, maar door mijn herinnering, kwamen bij haar ook herinneringen weer boven. Onvoorstelbaar toch????

In Groningen namen we weer afscheid en vervolgens reisden Hilly en ik door naar Beilen. Bij Hilly en Piet thuis pakte in mijn spullen en gooide ik ze, liefdevol, in de auto. We namen afscheid, ik bedankte ze met wat lekkers en reed vervolgens naar huis. Vol van de bijzondere ervaring, vol herinneringen en dankbaar dat Manlief eropaan had gedrongen dat ik dit moest doen. Het was inderdaad precies wat ik nodig had, even een paar dagen met compleet andere dingen bezig zijn, dan mijzelf, Manlief, kinderen, ziekte, huishouden en werk....

En mocht je meer willen weten over de Vrouwenmars, dan kan ik onderstaande boeken van harte aanbevelen. Het boek 'Nonny' is niet zozeer gericht op de historische feiten, maar meer op de gevolgen voor latere generaties, het boek Vrouwenmars 1945 geeft feiten en belevingen over de periode tijdens de oorlog en daarna.

Het lopen van de Vrouwenmars wordt voortgezet, dus mocht je een keer mee willen tijdens een eendaagse of meerdaagse tocht ter herinnering aan de originele Vrouwenmars, hou dan de site in de gaten.